Mijn jongste zoon leerde zichzelf al voor zijn vierde levensjaar het alfabet, met behulp van de computer. Hij wilde alles kunnen wat zijn grotere broer van zes ook kon. Hij had zich ongetwijfeld thuis gevoeld op een school met Onderwijs voor een Nieuwe Tijd (O4NT). 

O4NT is onderwijs van de 21ste eeuw, waarin elk kind in zijn eigen tempo en op zijn eigen niveau werkt en de docent de leerlingen op een moderne wijze coacht. In Almere zijn er drie scholen van de Almeerse Scholen Groep die werken met deze bijzondere vorm van onderwijs: Digitalis, Het Palet en De Argonaut. Kim Bennewitz, leerkracht op Het Palet keek er al naar uit. Met ingang van dit schooljaar werkt haar hele school volgens het O4NT concept. In 24 informatiebijeenkomsten zijn alle betrokkenen geïnformeerd en wegwijs gemaakt. 

‘Het Palet was tot voor kort een reguliere school zonder specifieke signatuur’, vertelt Kim. We mochten van onze directeur onze droomschool beschrijven. Op basis van de gemene delers, kwamen we uit op O4NT onderwijs. Wij noemen het ‘Onderwijs plus jij’. Onderwijs dat uitgaat van persoonlijk talent bij elke individuele leerling. Waarbij elk kind wordt uitgedaagd om zijn eigen talenten te ontdekken. De belangrijkste wijziging is dat we beter gebruik maken van digitale hulpmiddelen die het leven van de docent en dat van de leerling vergemakkelijken en leuker maken. Zoals iPads en onderwijs-apps.’

Van leraar naar coach

Kim: ‘De rol van de docent verandert. Nu doen kinderen vooral wat wij willen, straks krijgen leerlingen meer eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid. Natuurlijk stellen de docenten per periode voor elke leerling de tussendoelen vast en moeten we deze ook bewaken. Elke zes weken toetsen we en hebben we een gesprek met ouders en kinderen. We helpen elk kind bij het realiseren van het eigen leerplan.’ 

Een dag ziet er als volgt uit. Je begint en eindigt met je eigen stamgroep (1-2, 3-4, 5-6 en 7-8 zitten samen). Leerlingen beginnen met technisch lezen in de stamgroep en krijgen onderwijs in (nieuwe) omgangsvormen met het Moreel Kompas. Vanaf 10 uur volgen de leerlingen ‘s ochtends vier workshops van 25 minuten in basisvaardigheden voor rekenen, taal en zelfstandig werken. ‘In de middag kiezen ze vakken als Engels, geschiedenis en techniek. De rest van de dag coach je dus vanuit je specialisme alle kinderen. Doordat elke docent zijn eigen specialisme heeft, ben je veel minder tijd kwijt aan lessen voorbereiden. De klaslokalen zijn ingericht als ateliers en aangepast aan de activiteiten die daar plaatsvinden. In de middenruimtes kunnen leerlingen in stilte werken. En via het digitale plansysteem TikTik geven leerlingen in een weekrooster aan welke workshops zij volgen. Docenten communiceren ook vaker en beter met elkaar over de voortgang van de leerlingen.’

Digitale hulpmiddelen en ‘ouderwetse’ materialen

De iPad speelt een belangrijke rol binnen O4NT, maar de leerlingen zijn niet de hele dag digitaal bezig. ‘We maken juist meer gebruik van materialen. Rekenen met taartpunten en breukendozen. Terug naar de kern. Bennewitz is enthousiast: ‘Ik heb zin in dit schooljaar. Als docent kun je je talent beter aanspreken doordat je een specialisme kiest. Daarnaast blijven we bij door zelf ook goed gebruik te maken van de mogelijkheden van media en ICT. We leren de leerlingen de vaardigheden van de 21e eeuw. Doordat we loslaten en vertrouwen, ontwikkelen de leerlingen hun eigen verantwoordelijkheid beter. De ouders worden door het digitale werken meer betrokken bij de voortgang van hun kind. We zien het als een partnerschap. ’Stralend: ‘Ik heb er ongelooflijk veel zin in!’

De rol van de docent verandert

Digitalis: een jaar verder

‘Onze school staat volop in de belangstelling’, vertelt Yvonne Kieft glunderend. ‘We worden benaderd door journalisten en wetenschappers uit verschillende landen. Laatst waren er zelfs geïnteresseerden uit Afrika.’ Digitalis is nu een jaar bezig met O4NT. Yvonne Kieft, leerkracht op Digitalis en projectleider O4NT voor haar school, is enthousiast. ‘We zijn met niets begonnen en nu, na een jaar, kan ik zeggen dat we op de goede weg zitten. We begonnen afgelopen schooljaar in vijf van de dertien groepen met O4NT onderwijs, dit schooljaar gaan we met de hele school over. Hoe ik er na een jaar tegenaan kijk? Het is nog leuker dan verwacht! Natuurlijk is het een uitdaging voor leerkrachten om los te laten wat je kent en je rol als coach op te pakken. Je krijgt volop kans jezelf te ontwikkelen en te groeien. De docent wordt gestimuleerd persoonlijke talenten in te zetten. Je bent ineens specialist. Het is aan jou om een interessante workshop te geven, binnen de gestelde leerdoelen. In de ochtend geven we instructies, in de middag volgt de verwerking in eigen tempo. We maken daarmee optimaal gebruik van het bioritme van kinderen.’

Leren vanuit eigen behoefte

Win-win in optima forma

Win-win in optima forma

Leerkrachten starten de dag met hun eigen stamgroep. ‘Je bespreekt de dag, kinderen houden een spreekbeurt of vieren hun verjaardag. Daarna kiezen ze vier workshops van dertig minuten. Wat ik het leukste vind, is dat ik heel veel kinderen op een dag meemaak. Je ziet veel directer waar leerlingen aan werken. Ze kiezen hun workshops zelf, maar een docent kan ingrijpen als hij ziet dat een kind bijvoorbeeld te eenzijdig kiest. Docenten hebben nauw overleg met elkaar over leerlingen maar ook met ouders. Die gezamenlijke betrokkenheid is waardevol. Goede coachgesprekken voeren is een uitdaging. Hoe trigger je een leerling? Niet voorschrijven, maar stimuleren. Kinderen stellen vanzelf vragen. O4NT is een actieve onderwijsvorm. De Ipad is slechts een hulpmiddel. We nodigen ook ouders uit om een workshop te geven. Het contact met collega’s en ouders is prettig. Leren is zo leuk op deze manier. Kinderen groeien, leerkrachten groeien: win-win in optima forma.’

Loslaten in vertrouwen

Debby van Veen is leerkracht op De Argonaut en rekenspecialist voor groep 1 tot en met 4. ‘Het afgelopen schooljaar heeft de onderbouw kennisgemaakt met O4NT en iedereen is enthousiast. De Argonaut is ontstaan uit een fusie tussen twee scholen. Daarna stonden we voor de belangrijke keuze van een onderwijsvorm. Na grondig onderzoek en een aantal bezoeken aan Digitalis besloten we om over te gaan op O4NT. De technologische ontwikkelingen gaan zo snel, naar mijn idee moet je daar in meegaan in het onderwijs. We zijn begonnen met de groepen 1 en 2. Zo doen we ervaring op als team en bouwen we het uit naar de andere groepen. Een ander onderwijssysteem brengt nieuwe uitdagingen met zich mee.’ Ook Debby ziet haar rol als leerkracht veranderen. ‘We gaan op een volwassener manier met kinderen om door meer vraaggericht te werken. Leren loslaten in vertrouwen. Ik vind het geweldig dat kinderen vanuit hun eigen behoefte leren. Het blijft belangrijk om de onderwijsdoelen te halen, maar de leerlingen kunnen veel meer verwerken als ze het in hun eigen tempo doen. Het werken met de iPad is heel relaxt. Leerlingen kunnen individueel oefenen en ontdekken hoe leuk leren kan zijn, door leersoftware als Rekentuin en Taalzee.’ 

Ik heb een roze

Een groepje kleuters zit rustig te werken met de iPad. Trots laten ze zien wat ze hebben geleerd. Debby: ‘Ze kunnen oefenen en herhalen, veel meer dan wanneer je dit klassikaal zou doen. We hebben het ook gezien aan de citoscore lezen, wat een vooruitgang! En dat in relatief korte tijd. De kleuters zijn al helemaal gewend.’ Glimlachend vervolgt ze: ‘Enig punt is dat alle meiden een roze iPad wilden. Maar daar zijn ze onderling helemaal uitgekomen.’ Ze vindt dat de band met haar collega’s sterker wordt. ‘We doen het samen, we zijn allemaal verantwoordelijk voor een stukje in het leerproces van een kind. Dat vraagt om vertrouwen, ook in elkaar. Het is een grote stap voor een leraar en niet iedereen zal het aanspreken. In plaats van 25 uur per week in je eigen groep zie je nu een grotere groep leerlingen. Je wint veel tijd doordat je je eigen specialisme kiest, daarin kun je je dus ook beter bekwamen. Volgens mij is dit voor de scholieren een perfecte voorbereiding op het Voortgezet Onderwijs. En persoonlijk vind ik het fantastisch dat ik meer leerlingen leer kennen, en dus ook meer knuffels krijg.’