Jim van der Wardt, winnaar Bruggenbouwer Award 2022 Almere – Met vragen kom je verder

Jim van der Wardt is in de wieg gelegd als maker. Het liefst had hij die wieg nog zelf gemaakt ook. Hij is één van de wereldverbeteraars, die in 2015 vertelde over de kanteling in hun leven: Het Kantelingsalfabet. Daarin vind je verhalen van kantelaars, dwarsdenkers, verbinders, friskijkers en verkenners. In het boek staat Jims verhaal onder de letter X. Typisch Jim. Die letter staat voor het onbekende, voor zijn zoektocht. Hij zit vol vragen. Altijd. En dan komen die van Lifestyle Almere er nog bij…

Jij bent een echte maker. Altijd al geweest?

Dat begon al in Hoogezand-Sappemeer, waar ik tot mijn 11de woonde. Ik was een buitenkind en vermaakte me prima in de weilanden rond het dorp. Ik sleepte van alles naar huis, stukken hout en touw. In onze tuin bouwde ik hutten. Maken wilde ik. Creëren zit in mijn genen. Mijn ouders werkten in onderwijs en welzijn, en thuis maakten we veel dingen zelf. Kleding, jam, brood en mijn moeder gaf cursussen in wol verven en boetseren. Rond 1986 verhuisden we naar Almere. Ik ging naar de Waterlandschool in Almere Stad. Als jochie knutselde ik op Jeugdland. Zo maakte ik van brokken piepschuim een catamaran. Met een oud laken als zeil. Ik liep ermee naar het Weerwater en stak de plas over. Superspannend!

En dan komt volwassenheid om de hoek kijken

Op de middelbare school wilde ik constant naar buiten. Ik verveelde me. Behalve bij de extra uren in het handvaardigheidslokaal. Leraren vonden me wel eens lastig, denk ik. Ik had telkens weer vragen: hoe zit dit dan, en hoe zit dat dan? Al vroeg ontwikkelde ik ook een soort antenne voor oneerlijkheid; dat wilde ik dan rechtzetten. Daarom vond ik Engelse series met detectives en advocaten ook zo leuk. Dus wilde ik op mijn 14de advocaat worden. Of monteur… Hoe dan ook, ik moest eerst maar eens aan de studie. Dit ‘makertje’ ging via middelbare school Het Baken naar hogeschool In Holland in Diemen. Met de nodige hobbels studeerde ik af in HR-management. Daar ontmoette ik de liefde van mijn leven. Na mijn studie ging ik aan de slag bij grote IT-bedrijven als Compaq, Techdata, Avanade en SAP. Mijn mooiste job was het vormgeven van de HR-functie bij Avanade, een joint venture van Accenture en Microsoft. Als één van de eerste drie medewerkers mocht ik de basis neerleggen en mijn eigen team samenstellen. Ik heb er 10 jaar met veel plezier gewerkt. Ik had een perfect gemotiveerd team. Geweldig om te doen, maar …

… toen kwam er een andere Jim tevoorschijn?

Klopt, het begon te wringen. Ik voelde me gevangen tussen de muren van het bedrijf. Hoe leuk dat ook was, met een prettig inkomen. Ik zocht meer betekenis, en wilde bovendien weer eens iets nieuws opzetten. Met mijn belevenissen bij Avanade kon ik op social media mijn ei kwijt. En al vrij snel was ik ‘die innovatieve HR-gast op social media’. Ik had een toekomstvisie op de omgang met mensen binnen bedrijven. Ik wilde meer doen met de marketingkant van mijn vak en werd geheadhunt door SAP. Daar kon ik het podium op met mijn verhaal. Dat was op zich geweldig, maar in feite was het een vlucht vooruit. Bijna anderhalf jaar later zei de Algemeen Directeur plots tijdens een werkbespreking: ‘Volgens mij gaat dit niet meer werken.’ Daar was ik het helemaal mee eens. Met een knuffel en een feestje nam ik afscheid. Het was goed zo. Want intussen liep ik al een jaar of drie rond met de wens om een half jaartje geen vaste baan te hebben. Ik greep de kans om iets nieuws te aan te pakken.

Als je mensen deel-genoot maakt, merk je dat er altijd anderen zijn die je graag helpen

En dat was?

Ik maakte kennis met consultancybedrijf Rainmen. Daar leren ze mensen om te dansen in de regen en te doen wat nodig is voor het gewenste resultaat. Het is een advies-, maar vooral ook een doe-club, die plannen in de praktijk kon brengen. Niet lullen maar poetsen, zeg maar. Een jaar lang volgde ik trainingen en ging ik op bezoek bij potentiële klanten. Vooral om erachter te komen dat ik klaar was met het rondlopen bij al die grote, zakelijke bedrijven.

Wanneer kwam Jim de kantelaar in beeld?

Dan moeten we eerst een tijdje terug. Het moment dat ik inzag dat alles anders kon, was een paar jaar eerder: op 24 februari 2010. Op die bewuste dag las ik een reactie van een kunstenares. Daarin deed ze haarfijn uit de doeken, hoe je het beste een leren motorzadel kon maken. En ineens besefte ik hoe simpel alles kon zijn: je stelt een vraag en aan de hand van het antwoord kun je iets, wat je daarvoor niet kon. Vragen stellen. Als methode om verder te komen. Doorgaans willen mensen je oprecht helpen met een probleem. Ik houd van oneliners. Bob Proctor kwam ooit met een hele mooie: ‘Once you make a decision you will find all the people, resources and ideas you need. Every time.’ De aantrekkingskracht zit in het feit dat je, als je besluit om iets te maken – een mooie droom of een idee – dat dan aan iedereen vertelt. Als je mensen deelgenoot maakt, merk je dat er altijd anderen zijn, die je graag helpen met materiaal, kennis of nieuwe ideeën. Misschien zelfs wel betere.

En met dat inzicht veranderde alles?

Toen ik dat zadel moest maken, kon ik niet lassen. Evenmin had ik het juiste gereedschap. Maar ik zocht wél de juiste mensen op. Enthousiasme werkt als een magneet. Tegelijkertijd leerde ik mezelf te denken in overvloed. Alles is namelijk mogelijk, totdat het tegendeel bewezen is. Serieus: waar een wil is, is een weg. Zolang je maar helder voor ogen hebt, wat je wilt maken. In mijn werkplaats vind ik alles wat ik als maker nodig heb. Gevonden spullen, materiaal dat over was en niet meer gebruikt werd. Hout, leer, oude koffers, eigenlijk alles wat herbruikbaar is voor nieuwe projecten. Van boormachine en cirkelzaag tot lasersnijmachines. Dat afval grondstof is, wist ik al langer. Van oud leer en ander restmateriaal maakte ik vroeger al tassen, portemonnees, broekriemen en kleding. Meer als hobby trouwens dan om geld mee te verdienen.

Jim als magneet voor anderen…

Ik besefte dat ik aan de slag wilde met andere creatieve ondernemers, méér doen in de circulaire economie van Almere. Voor kleding en keramiek werkte ik al samen met makers als Mia Stik en Wanda Entjes. Zo ontstond mijn idee om Almeerse makers een digitale etalage te geven op Instagram. Ook verzamelde ik producten van tientallen makers in een kist en liet ik Almeerse designproducten zien op allerlei bijeenkomsten en in winkels. Er zijn zóveel makersinitiatieven in onze stad, en ik merkte dat veel mensen vergelijkbare projecten probeerden op te tuigen. Het leek me prachtig om deze initiatieven te koppelen. Dan konden we niet alleen samenwerken met onze producten, maar ook op het gebied van marketing. Zo ontstond het merk Makers van Almere. Met een uitdijend netwerk, met de focus op het versterken van elkaar, en het geven van workshops. Langzaam krijgt het nu de aandacht en de zichtbaarheid die het verdient. Weet je, als je iets deelt, komt er vaak iets bij je terug.

En toen verscheen Jim de verkenner?

Ik leerde steeds meer mensen kennen, die bezig waren met circulaire economie, bij de gemeente, bij bedrijven. Plots mocht ik pitchen voor een expositie op de Innovation Expo in Rotterdam. Praatte ik mee over Bedrijvenpark De Steiger in Almere Haven. En ontstond het idee van een Creatieve en Circulaire campus op die plek. Dat kreeg een voorlopige thuisbasis op De Steiger 24. Met mensen als Mayte de Vries (van de gemeente Almere), Rob van der Velde (Atelier Dutch), Muriël van der Wal en Thijs Tauw werkten we aan het idee om een circulaire makershub te creëren. Om circulaire en creatieve bedrijvigheid te bevorderen. Daar kwam niet alleen Circuloco uit voort, maar ook Broedplaats De Steiger en het succesvolle Steiger Festival. Met de geweldige steun van de gemeente – en samen met tal van anderen – mochten we de afgelopen jaren hele mooie dingen realiseren. Tastbare zaken zijn onder meer de verblijfsplek op het grasveld tegenover Rataplan en de kunstroute over De Steiger.

Een beetje gek misschien, een paviljoen, maar toch …

Duurzaam, circulair?

Ik onderzoek altijd of iets duurzamer kan. Ik bedoel dan het kiezen van de middelen, die aansluiten bij de gewenste duur en de wijze van gebruik. En die vooral ook passen bij het verhaal dat je wilt vertellen. Met zo weinig mogelijk belasting van ons milieu. De meeste mensen denken bij circulariteit aan het opnieuw gebruiken van eerder gebruikte materialen. Ik ga verder terug: idealiter moet je bij een productontwerp al nadenken over hergebruik. Dus ook bij nieuwe materialen. Alles draait om de levensloop van grondstoffen. Die moeten we zo lang mogelijk zien te maken. Dat heeft meteen ook een positieve invloed op de levensloop van al het leven op aarde. Kortom, een goed idee. Voor de meeste dingen die ik maak, hanteer ik met opzet materialen die al zijn gebruikt. Dat voegt eigenlijk altijd iets toe aan het verhaal. Doorgaans hebben ze emotionele waarde en een bewaarfunctie. Dan spreek ik niet over circulair, maar over duurzaam. Denk bijvoorbeeld aan de trofee voor Groene Spelddragers: die is van lokaal gekapt hout, en heeft een handige uitsparing waar ze hun speld in kunnen bewaren.

En hoe zit ’t met Jim de dwarsdenker en verbinder?

Ooit werd ik aan iemand voorgesteld als de makelaar van creatief Almere. Dat vond ik wel leuk klinken. Ik heb op verschillende plekken gezocht naar manieren om iets aan de stad toe te voegen. Aanvankelijk richtte ik mij op bedrijven en werk buiten Almere. Mede door mijn kinderen ging ik steeds meer kijken naar wat ik in mijn eigen stad kon doen. Zo kwam ik in contact met de Gemeente Almere, Groen en Gezond Almere, Stichting Twisted, De Leerwerkcirkel, Stichting Wensjes, Jeugdfonds Sport en Cultuur, De Vliegende Brigade en tal van andere mooie initiatieven. Vanuit Makers van Almere, gekoppeld aan allerlei verhalenvertellers, vond ik uiteindelijk mijn ideale mix. Mijn HR-kennis en mijn makersachtergrond kwamen samen en in 2019 startte ik mijn eigen bedrijf: TheCrazySmile. Een mooie bevestiging van al mijn inspanningen is, dat ik de Bruggenbouwer Award 2022 kreeg. Als Almeerse verbinder.

Vertel tenslotte eens iets over jouw ‘Heilige Graal’

Dat is Circuloco. En daar ben ik enorm trots op. Het staat er nu, op de Floriade! Tijdens een overleg op De Steiger 24 – met Mayte de Vries, Jan Hoek en Rob van der Velde – kwam Rob met het idee om iets naar de Floriade te brengen. En daarna van de Floriade terug naar de Steiger. Toen zei ik: ‘Laten we een paviljoen bouwen!’ Een beetje gek misschien, een paviljoen, maar toch… Uiteraard had ik daar meteen al ideeën over. Ik maakte een schets en ben vervolgens met Atelier Dutch gaan praten. Uit die samenwerking ontstonden de plaatjes en art impressions, waar uiteindelijk ons paviljoen uit voort is gekomen. Het is volledig gebouwd vanuit een circulaire ambitie, waarin allerlei bedrijven konden experimenteren en leren. De droom is om dit verder uit te bouwen op bedrijventerrein de Steiger. Circuloco wordt daar 10 keer groter dan op de Floriade. Met kantoorruimtes, horeca, een winkel en atelierruimtes, waaronder mijn eigen werkplaats. Een plek waar je, net als nu op de Floriade, de circulaire ontwikkelingen in de regio kunt zien en ervaren. Niet alleen is Circuloco gebouwd van circulaire materialen, het is een showroom van allerlei circulaire projecten van lokale kunstenaars. Goed beschouwd is het de grote versie van de kist met spullen, waarmee ik 5 jaar geleden door de stad liep. Een plek waar je kunt leren, ervaren én ontmoeten: een soort circulair clubhuis.