Carrièrevrouw, netwerker pur sang, politiek dier, verbinder, familiemens en bovenal een sterke persoonlijkheid: Annemarie Jorritsma. Twaalf jaar geleden ambieerde zij niet per se het burgemeesterschap. ‘Ik ging voor Almere, omdat daar nog zo veel te regelen was.’ De oud-burgemeester kijkt terug op haar leven, haar rol en haar persoonlijke keuzes. ‘Vroeger was ik verlegen en liet ik over me heen lopen. Nu moet ik oppassen dat ik niet over anderen heen wals.’

Annemarie Jorritsma groeide met één zus op in de Achterhoek. Ze had ruimte en groen om zich heen: precies wat ze in Almere ook zo waardeert. Als ze terugdenkt aan haar jeugd, beschrijft zij die energiek en opgewekt. Haar ouders waren verliefd op elkaar geworden in Laren, toen haar vader voor tuberculose in het sanatorium verpleegd werd door haar moeder. ‘Mijn moeder was met haar 1 meter 80 een lange vrouw. Grappende wijs zeiden wij vroeger thuis: ‘Mam had alleen oog voor mannen met voeten, die achter het bed uitstaken.’ Haar vader, een rijzige man van twee meter, was molenaar en had klanten van uiteenlopende religieuze en politieke pluimage. ‘Wat zijn eigen politieke kleur was, moest strikt geheim blijven. Anders zouden wij kinderen er mogelijk iets over zeggen en dat zou zijn klandizie beïnvloeden.’ Haar vader bleek een maatschappelijk zeer betrokken middenstander. ‘Voor zijn klanten organiseerde hij jaarlijks een reisje, bijvoorbeeld naar het Duitse Falkenburg en dan gingen we ’s avonds gezellig samen eten in Didam.’ Met een glimlach: ‘Want als kinderen mochten wij dus altijd mee. Voor de boeren was het vaak hun enige jaarlijkse uitstapje.’ 

Mijn moeder reed als een kerel

Haar ouders hebben ‘ongelooflijk veel gedaan’, vindt Annemarie. ‘In die tijd dééd je dat gewoon. Er werd niet over gepraat.’ Hun Mercedes fungeerde als bruidsauto en werd dan steevast gewassen. Haar vader reed bruidsparen – veelal kinderen van zijn klanten uit Hengelo – op hun trouwdag rond. Haar moeder, een moderne, opgeruimde vrouw uit Aalsmeer, naaide de trouwjurken. ‘Hoe ingewikkelder het patroon van de jurk, des te leuker mijn moeder dat vond.’ Met diezelfde auto ging haar moeder op maandag en dinsdag bij de boeren langs om ‘de oranje boekjes op te halen met bestellingen meel, kolen en zand’. Met een grijns: ‘Mijn moeder reed als een kerel, én beter dan mijn vader.’ 

Haar vader heeft Annemarie altijd enorm gestimuleerd. ‘Helaas stierf hij jong. Hij was nog maar 66. Mijn moeder heeft daarna nog 24 jaar zonder hem geleefd; dat viel haar niet makkelijk. Ik bewonder haar doorzettingsvermogen. Later hebben wij haar bij ons in huis gehaald. Het was best zwaar toen ze begon te dementeren.’ Annemarie’s moeder stierf uiteindelijk op 90-jarige leeftijd.

Altijd werkweken van 80 à 90 uur

Haar ouders waren harde werkers en hadden een sterke ondernemings- en werklust. Herkenbaar? ‘Ja! Toen ik burgemeester van Almere was en verder ook voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), maakte ik werkweken van 80 à 90 uur, zonder uitzondering. Zodra ik er op dinsdagavond alweer zo’n 40 uur op had zitten, maakte mijn echtgenoot Gerlof wel eens de grap: ‘Zo, zullen we nu de rest van de week maar lekker vrij nemen?’ Daar lachten we dan smakelijk om.’ Terugblikkend: ‘Bij de agenda geleefd worden, nee, dat ga ik niet missen.’ Waarom koos ze naast die meer dan voltijdbaan als burgemeester in Almere dan toch ook voor de VNG? ‘Ralph Pans, oud-burgemeester van Almere, vroeg me voor de voorzittersfunctie. Een VVD-partijgenoot kon ik dat toch niet weigeren?’ 

Ik wist niet hoe ik met jongens moest omgaan

Hoe doorgewinterd zij nu ook is als politica, als kind was zij een verlegen meisje. ‘Je kunt het je nauwelijks voorstellen, hè?’ Daarbij hielp het ook niet echt, dat zij opgroeide in een ‘meisjesomgeving’, vindt ze. Haar moeder stamde ook uit een ‘meisjesgezin’. ‘Bovendien zat ik in Zutphen op de meisjesafdeling van het lyceum. Jongens waren voor mij non-existent; ik speelde nooit met hen. Ik wist gewoon niet hoe ik met hen om moest gaan.’ Hoe heeft ze zich dan in al die bestuurlijke functies – bovenal ook in een mannenwereld – weten te handhaven? ‘Veel trainen en vooral veel doen,’ antwoordt ze nuchter. Als jonge moeder met twee dochters werd zij op haar 28ste gemeenteraadslid voor de VVD in Bolsward, haar voormalige woonplaats. 

Ik werd kwaad en heb haar meteen van school gehaald

Mijn man heeft veel moeten inleveren

Haar kinderen waren 8 en 5 toen ze zich kandidaat stelde voor de Tweede Kamer. ‘Ik zag allemaal beren op de weg. Maar Gerlof overtuigde me: ‘Natuurlijk gaan wij dat doen. Wij regelen dat!’ Hij gunde het mij.’ Ze vertelt dat het ‘tamelijk uitzonderlijk was dat je als moeder 3 à 4 dagen per week dag en nacht weg was’. ‘En in het Friese Bolsward – het heet een stad, maar ‘t is wel platteland – was het al helemáál bijzonder om als vrouw zo carrièregericht te zijn… Mijn man heeft er nooit een probleem van gemaakt, sterker nog: hij heeft me altijd gestimuleerd.’ Politiek bedrijven betekent vaak dag-en-nacht in touw zijn. Volgens Annemarie zijn er twee wegen: ‘Of je stopt óf je hebt een partner die te allen tijden voor je klaarstaat. Het aantal echtscheidingen in de politiek en in de top van het bedrijfsleven ligt aanmerkelijk hoger dan gemiddeld.’ Ze prijst zichzelf gelukkig. ‘Ik ben hem dankbaar voor zijn onvoorwaardelijke steun.’ Dan bedachtzaam: ‘Hij heeft ook ingeleverd: hij was ’s avonds met de kinderen thuis, tenzij hij oppas kon krijgen.’ Een belangrijk voordeel: Gerlof’s relatie met hun dochters is veel beter dan die van de gemiddelde vader. ‘Hij heeft veel meer gedaan in hun opvoeding dan ik, want hij was er gewoon vaker. Gerlof is daardoor meer dan ik een vertrouwenspersoon voor hen. Hoe ik dat vind? Het is niet altijd leuk. Maar van de andere kant: ik vind toch ook wel weer heel mooi. Hij heeft dat verdiend. En nu hij gepensioneerd is, herhaalt het zich bij onze kleindochters; hij is oppas-opa en taxi-opa, terwijl ik alleen maar harenkam-oma en huiswerk-oma ben’. Dat zij met drie gezinnen in drie woningen onder één dak wonen in Almere Hout, ervaart ze als heel positief. ‘We hebben het goed voor elkaar. Dat kán ook als je dit met drie huishoudens regelt. We kunnen prima met elkaar overweg.’

Deuren gaan makkelijker open

Hoe hebben haar dochters de bekendheid van hun moeder ervaren? ‘Ach, mijn kinderen weten eigenlijk niet beter. Toen ik nog maar net in de gemeenteraad zat, was ik ineens ‘wereldberoemd’ in Bolsward.’ Ze knipoogt. ‘En later als Kamerlid zeker. En nog steeds word ik overal herkend.’ Heeft zij op dat terrein vervelende momenten beleefd? ‘Bijna nooit, behalve toen mijn oudste dochter een keertje bleef zitten. Ze zeiden tegen haar: ‘Ja, dat heb je dus met een werkende moeder, hè… Die zie je natuurlijk nooit.’ Ik werd kwaad toen in dat hoorde. En ik heb haar meteen van die school gehaald.’ Verder ervaart Annemarie haar bekende status vooral als ‘functioneel: ‘Deuren gaan makkelijker open als ze weten wie je bent. Ik kan ongelooflijk veel vragen stellen en alles te weten komen. En ik hoef me nooit voor te stellen!’ BN’er zijn, is dat een lust of een last? ‘Ach, het is nauwelijks een last. Mensen willen af en toe met mij op de foto. Ik heb liever dat ze het vragen, dan dat ze het stiekem doen.’ Stellig: ‘Zo achter mijn rug om, daar hou ik sowieso niet van.’ 

Gezellig met de caravan weg

Als burgemeester wees zij burgers de weg, schudde zij processen op, en vervulde ze bij rampen, zoals met de MH17, een stille rol: ze luisterde aandachtig naar getroffenen. ‘Een heel mooie rol, mits je jezelf kunt blijven. Dichtbij jezelf, maar je niet door emoties laten overmannen.’ Haar onstuitbare energie en veranderkracht lopen als een rode draad door haar leven. Bij de transitie waarbij gemeenten als lokale bestuurslaag ‘de eerste overheid’ werden, was haar bijdrage zeer welkom. De waardering voor haar inzet was zelfs zo groot, dat zij in juni van dit jaar tot Commandeur in de Orde van Oranje Nassau benoemd werd. Inmiddels is Annemarie Eerste Kamerlid en heeft zij haar hoofd al mogen buigen over nieuwe wetsvoorstellen. ‘De wetsartikelen weet ik nog tevoorschijn te toveren uit het Wetboek. Ik ben het niet verleerd, gelukkig.’ Ze hoeft slechts één dag in de week af te reizen naar Den Haag. ‘Met de trein. En ik doe natuurlijk mijn huiswerk, vanuit huis.’ Ze zucht opgelucht: ‘Maar ik heb nu zoveel meer vrije tijd! Gerlof en ik gaan vaker op reis, onder andere naar Afrika. En we trekken er gezellig met de caravan op uit.’ Annemarie zou Annemarie niet zijn, als ze die extra vrije tijd niet goed benutte. Ze sloot haar voorzittersrol bij de VNG af, maar net zo snel pakte ze dezelfde functie op bij de Koninklijke Nederlandsche Heidemaatschappij (KNHM), een organisatie die mensen helpt bij de verbetering van hun buurt. Enthousiast: ‘Ik wil alleen nog interessante dingen doen. Burgerparticipatie, dát is mijn ding! In Almere ondersteunde de KNHM onder meer bewoners bij de herinrichting van het Koggepark in Kruidenwijk. Iets opbouwen, daar houd ik van!’ 

Mijn man Gerlof is een vertrouwenspersoon voor onze kinderen. Veel meer dan ik…

GeenStijl en PowNed? Lezen we niet, kijken we niet

Voor het tegenovergestelde – het afbreken of negatieve media – heeft ze geen goed woord over. ‘GeenStijl en PowNed? We lezen het niet en we kijken er niet naar. Dat houdt ’t heel simpel.’ Twitter beschouwt ze nog steeds als medium, dat haar in staat stelt om snel te reageren op nieuws. ‘Of om een opmerking toe te lichten.’ Ze kan zich echter wel voorstellen dat ze er op een dag mee stopt: ‘Zodra er te veel onzin op komt te staan.’ Ze beaamt: ‘Soms ben ik een flapuit en maak ik een onhandige opmerking. Zo ben ik, en dat heb ik geaccepteerd. Mijn leven lang probeer ik al mezelf te blijven. Dat móet je ook wel in de politiek. Anders red je het niet.’ Het verlegen meisje heeft ze ver achter zich gelaten. ‘Ik heb een stevige mening. En ik moet uitkijken dat ik niet over mensen heen wals, zoals vorig jaar bij een debat over veiligheid. Gelukkig heb ik een team om me heen dat me terugfluit. En verder is een beetje feedback goed voor de mens. Daar groei je van.’ 

Soms ben ik een flapuit en maak ik een onhandige opmerking