Samen werken aan een toekomstbestendig voedselsysteem

In: Maatschappij | Editie:

Tekst:

Wist je dat de maaltijd die vanavond op jouw bord ligt, al ruim dertigduizend kilometer achter de kiezen heeft? En dat we jaarlijks ruim 34 kilo voedsel in de afvalbak kieperen? Per persoon! Dat moet anders. Lifestyle Almere ging daarover in gesprek met een paar experts van Rabobank.

De voedselsector staat voor een flinke uitdaging. In 2050 zijn er 10 miljard wereldburgers, met evenveel monden die gevoed moeten worden. Daarnaast is er de onmiskenbare klimaatverandering. De uitstoot van broeikasgassen en stikstof moet omlaag. Een duurzamer voedselsysteem is dus noodzakelijk. Meer lokaal voedsel eten zou een oplossing kunnen zijn. Barbara Baarsma, directievoorzitter Rabobank Amsterdam en hoogleraar toegepaste economie aan de Universiteit van Amsterdam: ‘Regionale distributie van lokaal geproduceerd voedsel is momenteel te kostbaar, omdat het niet efficiënt gebeurt. Dankzij een goed werkend systeem en door schaalgrootte is wereldwijde voedselindustrie nog steeds goedkoper. Lokaal geproduceerd voedsel komt nu vaak eerst in de mondiale keten, om vervolgens weer terug te keren naar de stad. Een vervuilende omweg.’

In één klap meerdere problemen uit de weg

‘Maar stel dat lokale boeren twintig procent van hun productie rechtstreeks afleveren bij een lokaal distributiecentrum,’ gaat ze verder, ‘in plaats van alles naar de groothandel te brengen. En stel dat zo’n distributiecentrum dan op maat gesneden ladingen samenstelt, die met elektrische boten en fietsen worden vervoerd naar afnemers in de stad. Dan lossen we in één klap meerdere problemen op. Kortere voedselketens beperken namelijk niet alleen het aantal ‘foodmiles’ en de bijbehorende uitstoot van bijvoorbeeld CO2 en fijnstof, ze slaan ook schakels in de keten over, waardoor er voor boeren meer marge overblijft.’ En dat is hard nodig, zegt ze, want de samenleving vraagt veel van de agrarische sector. ‘Wij willen dat boeren investeren in dierenwelzijn, bodemkwaliteit en biodiversiteit, en dat ze minder stikstof en broeikasgassen uitstoten. Tegelijk hebben zij in de voedselketen doorgaans de laagste marges en daardoor weinig geld om te investeren. Kortere ketens maken het voor boeren en andere ketenpartijen makkelijker om maatschappelijk gewenste investeringen te doen.’

Slim en schoon samenwerken

Kortere ketens zijn echter niet per se zaligmakend, benadrukt Barbara. Niet alles wat van dichtbij komt, heeft een lagere ecologische voetafdruk. En lokale distributiesystemen leiden wellicht tot extra verkeer en opstoppingen als mensen niet slim en schoon samenwerken. ‘Zo’n distributiemodel kan niet door één partij worden gerealiseerd,’ zegt ze, ‘maar is het resultaat van een samenspel van bedrijfsleven, overheid en onderwijs. Veel bedrijven staan voor een transitie, die ze niet op eigen houtje kunnen verwezenlijken. Rabobank wil die partijen bij elkaar brengen en waar nodig financieren, zodat ze samen sterker uit zo’n transitie tevoorschijn komen.’

 

Veel bedrijven staan voor een transitie, die ze niet op eigen houtje kunnen realiseren

 

51 miljoen kilo voedsel verdwijnt in de afvalbak 

Het verminderen van voedselverspilling draagt eveneens bij aan een duurzamer voedselsysteem, zegt Willeke Waller, adviseur coöperatie & maatschappij bij Rabobank Almere. Vanuit de Kring Metropoolregio Amsterdam is zij nauw betrokken bij het voedselvraagstuk. Ze vertelt dat mensen helaas nog steeds enorm veel voedsel weggooien. ‘Wereldwijd verspillen we ongeveer een derde van ons voedsel. De horecasector spant in dat verband de kroon. Alleen al in Nederland gaat het om tientallen miljoenen kilo’s per jaar. Daar kunnen we veel winst behalen.’

Met dat doel is de Food Waste Challenge in het leven geroepen, een initiatief van de Rabobank en de stichting Samen tegen Voedselverspilling. Vorig jaar gingen 175 horeca- en cateringondernemers op zoek naar slimme manieren om verspilling terug te dringen. Willeke: ‘De oplossingen varieerden van het aanbieden van kleinere porties tot het heel bewust bezig zijn met afvalscheiding. De deelnemers slaagden erin om maar liefst 21 procent minder te verspillen.’ In september start een nieuwe Challenge, en er is nog plaats voor enthousiaste deelnemers. Meedoen? Meld je dan aan bij de website www.horecafoodwastechallenge.nl

 

Verduurzaming biedt kansen, maar agrariërs ervaren het vaak als een bedreiging

 

Overweldigende belangstelling

De Food Waste Challenge is onderdeel van Food Forward. ‘Met Food Forward brengen we partijen uit de hele voedselketen met elkaar in contact, van boer tot consument en iedereen daartussen. Samen gaan we op zoek naar voedseloplossingen voor de toekomst,’ zegt Willeke. Na noordelijk Flevoland startte men ook in de Metropoolregio Amsterdam met het programma. In januari kwamen de ruim honderd deelnemers voor het eerst samen. ‘De belangstelling was overweldigend, ook uit Almere,’ vertelt ze. ‘Tijdens het kick off-diner gingen de deelnemers met elkaar in gesprek in gemixte groepen, die een afspiegeling waren van de voedselketen.’ 

Wat wil je over tien jaar in de krant lezen?

De uitkomsten van de gesprekken waren volgens Willeke inspirerend. ‘We stelden de deelnemers onder meer vragen als: ‘Stel dat je terugkijkt op 2030, wat zou je dan over dat jaar in de krant willen lezen?’ Iemand pleitte voor verplicht voedselonderwijs op alle basisscholen, zodat kinderen al op jonge leeftijd leren over een gezonde leefstijl. Een andere deelnemer zou een betere verbinding tussen boer en burger willen zien, bijvoorbeeld door het opzetten van verzamelpunten waar consumenten makkelijker terecht kunnen voor lokale producten.’ 

Wij helpen mensen verder vooruit

Wat gaat er met de ideeën gebeuren? Het blijft zeker niet bij praten alleen, benadrukt Willeke. ‘De ideeën worden de komende maanden uitgewerkt tijdens de Food Forward Track. Ondernemers, consumenten en belanghebbenden uit de hele voedselketen vormen teams, die concreet aan de slag gaan met oplossingen en business-cases voor regionale voedselvraagstukken. Als Rabobank helpen wij de deelnemers verder vooruit met kennis en waar nodig ook met het beschikbaar stellen van middelen. Daarnaast brengen we de verbinding tussen partijen tot stand. Als grootste food & agribank hebben we een uitgebreid netwerk. In deze processen kunnen wij een wezenlijke rol spelen.’

Een uitdaging…

In gesprekken met zakelijke klanten borrelt het onderwerp duurzaamheid vaak naar boven, zegt Ramon van der Tol. Hij is accountmanager Food & Agri bij Rabobank en spreekt dagelijks met ondernemers in de agri- en foodsector. ‘Om toekomstbestendig te zijn, moeten zij de stap maken naar een nieuw verdienmodel. De accountmanager is daarbij hun sparring partner.’ Verduurzaming van de voedselketen biedt kansen, maar agrariërs ervaren het veelal als een bedreiging.

Ramon: ‘Niet zelden gaan zij al generaties lang op dezelfde wijze te werk. Dan is het een uitdaging om dingen anders aan te pakken. Steeds meer detailhandels, waaronder ook de supermarkten, leggen lokale producten in hun schappen. Maar het ontbreekt vaak aan een soepele verbinding tussen mkb en agrariërs. Dat kunnen we veranderen door meer onderlinge samenwerking. Als Rabobank willen wij, via programma’s als Food Forward, partijen met elkaar verbinden. Want juist door onderlinge samenwerking gaan we er allemaal op vooruit.’

 

De oplossing ligt in het bundelen van elkaars sterke punten

‘In 2017 richtte ik met mijn compagnon Kay Renshoff UPZWAM op. In ons bedrijf kweken wij – op voedingsbodems van houtsnippers en koffiedik – eetbare paddenstoelen. De koffiedik betrekken we van verschillende klanten van Van Duijnen Koffie uit Almere. De Rabobank wees ons op het programma Food Forward. Het leek ons vooral interessant omdat allerlei partijen uit de voedselsector daar samenkomen en met elkaar gaan praten. Tijdens een bijeenkomst maakten we kennis met Michiel van den Berg, eigenaar van &Cricket, een bedrijf dat voedselconcepten ontwikkelt op basis van insecten. Samen gingen we kijken of en hoe wij onze activiteiten zouden kunnen verbinden. Zo kwamen we op het idee voor een project om onze broeikasgas- en energiestromen te optimaliseren. Bijvoorbeeld door de warmte uit onze teeltruimte toe te voegen aan de ruimte van Michiel. Want terwijl onze paddenstoelen het best gedijen in koudere omstandigheden, hebben zijn insecten juist warmte nodig. We gaan dit idee nu verder uitdiepen en het concept daarna pitchen voor een aantal investeerders. De Rabobank ondersteunt ons hierbij en brengt de verbinding tussen de partijen tot stand. Door onze deelname aan Food Forward beseffen we eens te meer hoe belangrijk samenwerking is. Wanneer je als ondernemer in je eentje een probleem aanpakt, los je vaak maar een deel op van het grotere geheel. Terwijl je door krachten te bundelen en synergie te zoeken, een win-win-winsituatie kunt creëren.’