Plannen, regels en prikkels moeten de zorgmarkt veranderen. Er is veel gedoe, veel onduidelijk en veel mis. Zo lijkt het. Maar is het ook zo? Hoe zien de professionals dat, de zorgaanbieders?  

Elf partijen benaderden we. Met zes kwamen we in gesprek. De anderen hadden geen behoefte of kregen we gewoon niet te pakken. Vakantietijd, natuurlijk, maar ook lijken in de zorg nog niet alle spelers al marktpartijen. Met wie wij wel spraken ligt dat anders. Zonder uitzondering gaven deze zorgaanbieders blijk van daadkracht, inzicht en passie. De zorgmarkt in Almere verandert zich snel ten goede.

Innovaties

De relatief jonge bevolkingsopbouw van Almere is in het zorgaanbod zichtbaar. Van de zes gesprekspartners waren er vier geconcentreerd op de jeugd, ook al spreken allen inmiddels over gezinsaanpak. Dat alvast is een grote vooruitgang. Alle bijdragers laten zich onverkort positief uit over de samenwerking met de gemeente Almere en over elkaar. Dat het krom is dat de transitie in Nederland gepaard gaat met besparingen is een gedeelde mening, maar geen laat zich daardoor weerhouden nieuwe wegen in te slaan. In Almere is een onvoorstelbare hoeveelheid zorgaanbieders actief, we beperkten ons daarom tot innovaties en best practices. En die vonden we.

Geldzorgen – Zorggroep Almere

Financiële problematiek vraagt sinds de crisis een toenemende inspanning. Er is het vangnet van schuldsanering, maar ongeveer de helft van de mensen die in moeilijkheden geraakt, komt daarvoor niet in aanmerking. Door belemmeringen zoals een scheiding, een huis in de verkoop, een te laag inkomen of justitiële schulden. Zo iemand loopt vast. Want wie onoverzienbare schulden heeft, krijgt last van denkschaarste. Zelfs hoogopgeleide en intelligente mensen raken er zo door afgeleid, dat ze geen goede beslissingen meer nemen. Neem je de geldzorgen weg en help je mensen met structuur, dan kunnen ze zelf weer aan het roer. Daarvoor is het project Maatwerk Ondersteuning Schuld Stabilisatie opgezet.

TOSS

In het Team Ondersteuning Schuld Stabilisatie, TOSS dus, zitten ervaren maatschappelijk werkers, ondersteunt door andere professionals. In het spreekuur met cliënten brengen ze ordening, transparantie en structuur aan en helpen bij het vinden van nieuw perspectief. Soms alleen door het op orde brengen van een chaotische thuisadministratie. En denk niet dat het u niet kan overkomen, cliënten van het TOSS zitten in alle lagen van de bevolking.

Koploper

Dit concept bestaat nog niet elders in het land. Dat komt zeker door de sterke verwevenheid van Zorggroep Almere met de stad, maar is ook een gevolg van het Almeerse zorgmodel. Iedereen met schuldproblematiek wordt naar de Plangroep gestuurd en de toestroom is daardoor transparant. Ook de rolverdeling met de wijkteams is voor partijen glashelder. Wijkteams zijn multidisciplinair en kortdurend betrokken. Voor hen moet de case-load zo klein mogelijk blijven. Het TOSS-spreekuur van Zorggroep Almere ontlast de wijkteams.

Thuiszorg – Zorgfix

Zorgfix is een relatief nieuwe aanbieder. Jong is dynamisch. Na de oprichting 2010 waren ze al na een paar jaar de een-na-grootste thuiszorgaanbieder in Almere. Zorgfix zoekt haar eigen weg, eigenwijs en dwars door schotten en achtertuinen. Dat werkt wat disruptive, maar het leidt ook tot frisse nieuwe ideeën en successen.

Empoweren

Zorg is teamwerk weten de ‘zorgtoppers’, zoals de thuiszorgmedewerkers hier heten. Complete zorg is het resultaat van professionele inzet in combinatie met mantelzorg. Dat zijn in het algemeen alleen familieleden, maar bij Zorgfix hebben ze het over de zorgkring. Niet alleen familie, maar ook vrienden, buren en vrijwilligers. Iedereen die een stukje kan inpassen van de puzzel die het dagelijks leven is. Cliënt én omgeving worden gestimuleerd om zelf zoveel mogelijk te doen. Dat empoweren van de samenleving is juist waar het volgens de organisatie aan ontbreekt in het beleid. In plaats van alleen maar minder geld beschikbaar te stellen, zou de overheid burgers moeten helpen inzien hoe het anders kan. De eigen zorgtoppers doen het met succes. En in de juiste volgorde: met de zorgkring als eerste ring en de professionals als ondersteuning. Kennelijk willen de cliënten dat wel. Ze belonen de organisatie met rapportcijfer 9,1.

Je moet cliënten niet laten zoeken

Logeerhuis

Mantelzorgers spelen nog steeds een grote rol. Maar worden ze overbelast, dan komt de zorg in het nauw. Het logeerhuis is de oplossing voor als thuis blijven wonen even geen optie is. Omdat de mantelzorger even rust moet hebben, omdat er even extra medische aandacht nodig is of om even op krachten te komen. In het logeerhuis is 24-uurs maatwerk zorg geboden. Vijf privé-kamers in een mooie omgeving, die meer aan een hotel doen denken dan aan een zorginstelling. Sinds de opening in april is er vrijwel continu bezetting en genoten mantelzorgers van een moment rust. Het logeerhuis draagt bij aan het langer thuis blijven wonen.

VERA

Een andere, wat eigenwijzere vernieuwing van Zorgfix is VERA, de Verbindende schakel Eerstelijnszorg Regio Almere. Op het eerste gezicht een verwarrende identiteit naast de 45 wijkteams van de gemeente, want zijn die teams niet óók verbindende schakels? Dat is zeker zo, erkennen ze bij Zorgfix, maar dat zijn verschillende teams, andere namen, verschillende spreekuren en plekken. Ofwel: verschillende loketten. Je moet cliënten niet laten zoeken vindt Zorgfix. En het werkt. VERA wordt begrepen als een persoon. 1 naam, 1 telefoonnummer, 1 contactadres. Als een wijkverpleegkundige ín de eigen wijk.

Gezin – Buurtzorg Jong

Buurtzorg heeft veel bekendheid en waardering verworven met haar model van zelfsturende thuiszorgprofessionals. Lagere kosten, korte lijnen en grote betrokkenheid van zorgmedewerkers zijn de succesfactoren van de organisatie. In een aantal gemeenten richten ze zich met dat model specifiek op jeugd en gezin.

Wijkteams

Buurtzorg Jong begon in 2013 met een kleine pilot in de Muziekwijk. Het concept slaagde en is vanaf 2015 aanvullend op de 16 gemeentelijke wijkteams in Almere. Buurtzorg Jong kent ook wijkteams, maar die zijn significant anders. Buurtzorg stelt haar ‘Jong’-wijkteam idealiter meer samen op basis van het wijkprofiel. Cultuur, sociale samenstelling en etniciteit bepalen de bemensing. Voorts zijn de teamleden niet afkomstig uit verschillende organisaties, maar allemaal in dienst van Buurtzorg Jong. Dit geeft een andere samenwerkingsdynamiek, kortere lijnen, directe persoonlijke bereikbaarheid en het is gemakkelijker om toe te werken naar de gewenste koers van 1 gezin, 1 plan, 1 hulpverlener.

Je moet cliënten niet laten zoeken

Thuis en op school

Naar de aard van de organisatie houdt een Buurtzorg Jong wijkteam geen kantoor. Contacten en ondersteuning vinden altijd plaats bij de cliënt thuis en op school. En de cliënt is altijd meervoud. Problemen met een jongere zijn de aanleiding, maar de interventie is zonder uitzondering integraal en multidisciplinair. Ouders, gezin en omgeving worden betrokken. Buurtzorg Jong vindt het vanzelfsprekend dat de ondersteuning ín en mét het gezin plaatsvindt. Daar ontstaan de goede oplossingen. De ervaring in Almere is dan ook dat Buurtzorg Jong vanuit de wijkteams, huisartsen en scholen vaak gezinnen met intensieve problematiek krijgt toegewezen. Het succes van Buurtzorg Jong is dat ze de meeste gevallen zelf heel goed aankunnen en er dus niet hoeft te worden opgeschaald naar veel duurdere 2e lijns zorg.

Opvoeding – Vitree

Een gespecialiseerder partij op het gebied van jeugd en gezin is Vitree, zij begeleiden veel bij opvoedproblematiek. In het verleden was de ondersteuning veel meer gescheiden werkterreinen jeugd en volwassenen. Maar Vitree werkt nu vanuit één centrale optiek: het gezin. Na de transitie kan er veel meer en beter worden samengewerkt. Er is nu immers één opdrachtgever en een gezamenlijk belang. Die centrale opdrachtgever, de gemeente dus, gaat steeds beter de dwarsverbanden zien en dat versnelt de processen merkbaar. 

School

De school is niet langer alleen de vindplaats, maar nu ook de werkplaats. Vitree werkt er samen met andere zorgverleners. En die hulp komt ook veel meer in de wijk terecht. Daar waar de kinderen en gezinnen zijn, daar werken partijen samen. Vitree’s interne organisatie wordt daarom steeds kleiner, externe teams steeds groter. De samenwerking en het bij elkaar in de keuken kijken, vormt ook een aanjager voor verbeteringen.

Werkplaats

De Academische Werkplaats Transformatie Jeugdhulp is een onderzoeksproject waarvoor Vitree samenwerkt met universiteiten, gemeenten en onderwijsinstellingen. Doel is in de periode 2016 tot 2020 wetenschappelijk te onderzoeken of de in scholen ingebrachte ondersteuning daadwerkelijk en op langere termijn tot goed resultaat leidt. Los van die uitkomst, die vooral over de veranderde zorgmarkt gaat, weet Vitree nu al wat ze wil: veel minder en uithuisplaatsingen door als zorgverlener veel meer rondom gezinnen te staan. 

De weg kwijt – GGz Centraal

Denk je geestelijke gezondheid, zeg je GGz. Onder deze verzamelnaam gaat een veelheid aan organisatieonderdelen schuil. Die zijn actief in een bepaalde regio óf een specifiek aandachtsgebied voor mensen met psychiatrische problemen, vaak in combinatie met problemen op levensgebieden als leren, wonen, werken en sociale contacten. GGz Centraal is er voor volwassenen en ouderen (de Meregaard) en kinderen en jeugd (Fornhese). De begeleiding bestaat uit diagnostiek en kortdurende intensieve behandeling, met als doel de kwaliteit van leven te verbeteren en de regie over het eigen leven te laten houden. 

Plek

GGz opereert in zoveel gebieden dat er altijd overlap met andere organisaties is. Toch kent de organisatie haar eigen plek in de keten. Mede dankzij de veranderingen in de zorg. Nu zoeken partijen elkaar meer op. GGz Centraal is goed in diagnostiek, medicatie en behandeling, maar een ander kan weer beter thuis begeleiden. De kunst is de cliënt in elke fase van diens ontwikkeling op de juiste plek te krijgen. De huisartsen zijn tot op heden de verwijzers, maar met de transitie komen de wijkteams meer aan de poort te staan. Dat lukt steeds beter.

Overdragen

GGz begeleidt kort en krachtig. Daarna kan een cliënt het beste en zo snel mogelijk terug in lichtere vormen van zorg. Tegenwoordig is het veel gemakkelijker om cliënten over te dragen aan een andere aanbieder. Daardoor kan elke schakel in de keten de gespecialiseerde ondersteuning leveren die op dat moment nodig is. Dat is maatwerk. Wel vanuit verschillende partijen, dus de schotten zijn er nog, maar er zitten zichtbare doorgangen in. GGz Centraal vindt de zorg in Nederland door de gedwongen veranderingen wel platgeslagen, maar het gevolg is dat de samenwerking tussen verschillende zorgaanbieders nu beter en sneller tot stand komt.

Forensische zorg – de Waag

In de overtreffende trap van zorg neemt de Waag de bovenste trede in. Zij zijn behandelaars en gaan om met cliënten (en hun omgeving) die al met justitie in aanraking dreigen te komen of zijn gekomen. Volwassenen en jeugd (vanaf 12 jaar en jong volwassenen 18-24 jaar) worden behandeld binnen vier zorglijnen, waarbinnen specifiek voor jeugd; Agressie en Vermogen, Huiselijk Geweld en Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag. Veelal gaat het om meerdere problemen tegelijk en is er sprake van risicovol en problematisch gedrag. Niet alleen voor de cliënten is het daarom van belang dat behandeling plaatsvindt, ook voor de maatschappij is het beter. Dat betekent: veiliger.

Dichterbij

Voor de behandeling van volwassenen is er niets veranderd, maar de jeugdaanpak valt onder de transitie. De overgang had nogal wat voeten in de aarde. Het volume van de zorgtaak leek redelijk overzichtelijk, maar dat viel toch tegen. Waar het in veel regio’s in Nederland al kwam tot een patiëntenstop, daar wisten de Waag en de gemeente Almere elkaar te vinden. Uitgangspunt was: geen kind mag tussen wal en schip terecht komen. Waren vroeger huisartsen en reclassering de verwijzers, nu is daar de gemeente met de wijkteams bijgekomen. Dankzij de transitie is De Waag is als hulpverlener dichterbij gekomen en daardoor sneller inzetbaar. Dat is goed, want hoe eerder er behandeld wordt, hoe kleiner de kans op verergering en recidive. En het allerbelangrijkste: hoe meer toekomstperspectief.

Samen

De heel specialistische instelling de Waag is steeds meer een samenwerkingspartner. Dat leidt tot een meer integrale aanpak. Zo werkt de Waag bijvoorbeeld samen met de ‘zorghelpers’ van Jan Arends. Zij voor het ondersteunen en de Waag voor de echte behandeling. De kans op blijvend succes is daarmee veel groter geworden. De Waag opereert ook meer outreachend op scholen, op straat en bij cliënten thuis. Met name voor de scholen is het goed dat de specialisten van de Waag veel bereikbaarder zijn geworden.