Robots fascineren. De Franse filosoof Descartes schreef in 1637 al over de mogelijkheid van ‘machines die op ons lijken en onze acties nauwgezet imiteren’. Tegenwoordig is het geen science fiction meer. Robots worden op alle mogelijke manieren ingezet. Ook in de zorg, zowel bij kinderen als bij ouderen.
Dr. Marcel Heerink van Windesheim Flevoland houdt zich binnen het Lectoraat Robotica bezig met de toepassing van robots in de zorg. Binnen de minor Robotica ontwikkelen studenten van verschillende disciplines robots op basis van onderzoek dat ze zelf uitvoeren. Paro kijkt je aan met grote ogen en maakt lieve zachte geluidjes. Af en toe knippert hij met zijn ogen. Je bent meteen aan ’m verknocht. Deze knuffelrobot in de vorm van een babyzeehondje reageert op menselijk contact en stemgeluid. Als je hem knuffelt, aait of tegen hem praat, maakt hij een spinnend geluid of beweegt zijn kopje naar je toe. Je zou bijna vergeten dat hij niet echt is.
Emoties zijn menselijk
‘Mensen hebben empathisch vermogen. Daarom reageren we op deze robots alsof ze gevoel hebben,’ zegt Heerink. ‘Hou ik bijvoorbeeld deze dinosaurus aan de staart op z’n kop, dan gaat hij spartelen en geluiden maken. Je krijgt medelijden, roept dat ik moet ophouden. Je vergeet bijna dat het gedrag van een robot wordt bepaald door een stukje programmeerwerk. Neemt niet weg dat het gebruik van knuffelrobots een bewezen positief effect heeft. Ze worden sinds een paar jaar ingezet in de zorg voor ouderen met verschillende hulpvragen. Bijvoorbeeld in de dementiezorg. Het blijkt dat contact met een knuffelrobot – en zéker eentje die zo knuffelbaar is als Paro – kalmerend kan werken op dementerende mensen. Anderen leven op, gaan lachen, zijn minder angstig. Ze voelen zich minder eenzaam of depressief. Waarbij ik de kanttekening wil maken, dat een robot nooit een mens kan vervangen. Voel je je eenzaam, dan heb je behoefte aan iemand die op bezoek komt. Een robot dient ter ondersteuning.’
Kantoor vol knuffelrobots
Machines of niet, de indrukwekkende hoeveelheid robots in het kantoor van Heerink, heeft een hoog aaibaarheidsgehalte. ‘Binnen ons lectoraat Robotica doen we onderzoek naar de effecten van robotknuffels in de zorg. De techniek is interessant, maar wij houden ons vooral bezig met het psychologische aspect. We geven advies en trainingen aan zorginstellingen over het gebruik van robotknuffels. Ook kinderen met (vaak zwaar) autisme varen er wel bij. De knuffels worden eveneens ingezet bij kinderen die zich moeten voorbereiden op een ingrijpende behandeling, zoals op de afdeling oncologie.’
Als techniek en zorg samenwerken
Eén van de knuffels is ontwikkeld door studenten, binnen de minor Robotica. Een samenwerking tussen studenten met een technische achtergrond en studenten Verpleegkunde. Debbie (3e jaar Verpleegkunde) en Saskia (3e jaar Verpleegkunde) vertellen trots over dit omvangrijke project. ‘We hadden de opdracht een therapeutische robot voor kinderen te ontwikkelen. Voordat deze robot technisch in elkaar kon worden gezet, moesten we veel onderzoek plegen,’ vertelt Debbie. ‘Het begint al met het materiaal. Dat moet knuffelbaar zijn, maar ook makkelijk schoon te houden, want in een ziekenhuis is hygiëne essentieel. Welke kleur kies je? Want het moet zowel voor jongens als meisjes aantrekkelijk zijn. Wil je wenkbrauwen, en hoe ziet de mond eruit? We gingen onder meer naar een basisschool en daar hebben we een aantal vragen voorgelegd. Het was heel leuk om te zien hoe de kinderen reageerden en meedachten. We hebben ook gepraat met kinderen van de Kinderkliniek. Uiteraard zijn we naar zorginstellingen geweest om de behoeften te inventariseren. Hoe kijken medewerkers überhaupt tegen robotica in de zorg aan?’ Hoogtepunt was een reis naar Barcelona waar roboticaexperts uit de hele wereld bijeenkwamen tijdens een meerdaags seminar.
Innovatie in de zorg
Debbie en Saskia zijn het erover eens dat het robotproject hen veel nieuwe inzichten heeft gegeven. Het werken met techniekstudenten en vooral het overbrengen wat voor techniek ze in de robot wilden, was een uitdaging op zich. ‘Ik vond het een persoonlijke overwinning toen ik zelf een ledlampje liet knipperen door een stukje programmering,’ vertelt Saskia trots. ‘Toen realiseerde ik me ook wat er allemaal nodig is om zoiets, schijnbaar simpels, voor elkaar te krijgen.’ Marcel Heerink is trots op ’zijn’ studenten. ‘De meiden hebben het fantastisch gedaan. Ze deden een presentatie op een beurs voor robottechniek en werden tweede. Dergelijke studie-overstijgende minors brengen out-of-the-box ideeën voort. En dat kan de zorg alleen maar ten goede komen.’
In het najaar (22 en 23 oktober 2015) is er onder de noemer New Friends 2015 een grote internationale conferentie over therapeutische robots. De organisatie ligt in handen van een internationaal consortium, de leiding bij het lectoraat Robotica van Windesheim Flevoland. Locatie is het gebouw van de Hogeschool.
