Als het water je tot aan de lippen staat

In: Financien | Editie:

Tekst:

In Nederland zitten naar schatting 1.4 miljoen huishoudens in de schuld. Dat is 1 op de 5 huishoudens! In Almere is het percentage mensen met schulden ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde. Elk jaar opnieuw komen er zo’n 1.500 huishoudens in de schuldhulpverlening terecht. Wat kun je doen?

Nog altijd rust op het hebben van schulden een gigantisch taboe. Mensen die ’t financieel niet kunnen bolwerken vragen vaak pas hulp als het te laat is. Gemiddeld zitten ze dan al zo’n vijf jaar in de schulden en hebben ze € 43.000,- schuld bij dertien verschillende schuldeisers. Het gevaar van (te) lang wachten is dat zelfs kleine schulden groot worden. Dat komt door een stapeling van boetes en kosten. 

Slecht voorbereid

Schulden kunnen onder andere ontstaan door ingrijpende gebeurtenissen als een echtscheiding, geboorte van een kind, 18 jaar worden, baanverlies, pensionering of de dood van een partner. Als gevolg daarvan kunnen er een grote veranderingen ontstaan in uitgaven of inkomsten. En een aanpassing aan de nieuwe situatie is soms moeilijk of niet snel te realiseren. Denk aan een verhuizing, of het juist niét kunnen verhuizen vanwege een tekort aan passende woningen of het opzeggen van contracten. Mensen zijn zich vaak onvoldoende bewust van financiële risico’s en zijn dan ook slecht voorbereid op consequenties van zulke life-events. 

Persoonlijke ramp

Niet zelden raken ze dan in de schulden. Als dat gebeurt, betekent dat meestal een persoonlijke ramp. Het gezins- en sociale leven lijdt eronder, net zoals opleiding of carrière. Daarbij kost het vaak ook veel geld om iemand weer uit de schuldhulpverlening te krijgen. Schuldproblematiek gaat gepaard met veel schaamte en wordt teveel nog verzwegen. Terwijl het iedereen kan overkomen.

De aanpak in Almere

‘In Almere is het goed geregeld. De burger met schulden krijgt de aandacht die hij of zij nodig heeft,’ vertelt Annemiek Swart van PLANgroep Almere. PLANgroep voert namens Almere de zogenaamde curatieve schuldhulpverlening uit. Maar naast de PLANgroep zijn er veel sociale partners die samen een vangnet vormen voor mensen met schulden. Elke partner heeft een eigen rol en verwijst door wanneer nodig. De Wijkteams ondersteunen bij veel vragen op het gebied van zorg en welzijn. Bij het lezen van brieven, het inschakelen van psychische hulp tot vragen rond scheidingen. De Wetswinkel is er voor een ‘eerstelijns juridisch advies’ bij bijvoorbeeld echtscheidingen of baanverlies. Stichting Mee helpt mensen met een beperking. Het Zelfstandigenloket Flevoland richt zich op ondernemers. Het Gilde helpt mensen met hun thuisadministratie. En het project ‘Get a Grip’ van Humanitas biedt Almeerders tussen de 16 en 24 jaar hulp bij geldzaken.

 

Schuldproblematiek

gaat gepaard met

schaamte en wordt

nog veel verzwegen

 

Stabilisatie van schulden

‘De schuldbemiddelingstrajecten voor particulieren die niet meer zelf uit hun schulden kunnen komen, worden door PLANgroep uitgevoerd,’ zegt Annemiek. Mensen kunnen zich hiervoor aanmelden bij PLANgroep. Bij aanmelding moet je een vragenlijst invullen. Daaruit blijkt of direct schuldbemiddeling mogelijk is of dat eerst andere problemen opgelost moeten worden. Het kan om lopende financiële problemen gaan, maar ook om verslavingsproblematiek of problematiek op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. In deze gevallen verwijst PLANgroep naar de afdeling Maatwerk Ondersteuning Schuld Stabilisatie (OSS) van de Schoor. Daar werken maatschappelijk werkers die gespecialiseerd zijn in geld- en schuldenproblematiek. De maatwerker werkt met een speciaal opgeleide medewerker van Humanitas en een sociaal raadsman of -vrouw in het Team Ondersteuning Schuldstabilisatie (TOSS). Zij helpen met de net genoemde problemen, met het op orde brengen van het dossier voor PLANgroep of met zaken als loonbeslagen, belastingtoeslagen of mogelijke vrijstelling van belasting. Doel is om samen tot stabilisatie van schulden te komen, zodat de stap richting PLANgroep gezet kan worden.

 

Eigen schuld, dikke bult?

Kan het mensen inderdaad worden aangerekend als zij door omstandigheden geen geld hebben om hun verplichtingen te betalen? Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen met schulden of mensen die in armoede leven, last hebben van chronische stress. De executieve functies worden aangetast terwijl de samenleving hier juist een groot beroep op doet. Ze hebben moeite met het weerstaan van afleidingen en verleidingen, met het onderdrukken van impulsen, focussen, volhouden, complexe instructies volgen, prioriteiten stellen en noem maar op. Ze zijn aan het overleven en nemen daardoor vaak domme beslissingen.

 

Ze laten zich niet zien…

Annemiek: ‘Er is een tamelijk grote groep mensen die wel schulden heeft, maar zich niet laat zien. Almere probeert deze mensen te bereiken en hen te bewegen zich eerder aan te melden.’ Dat gebeurt onder meer door samen met de wooncorporaties en energieleveranciers aan vroege signalering te doen. Mensen met betalingsachterstanden bij één van deze partijen krijgen bezoek van een schuldhulpverlener die hulp aanbiedt. ‘De resultaten zijn heel positief,’ volgens Annemiek. ‘Maar beter is natuurlijk om schulden zoveel mogelijk te voorkomen. Daarom zet Almere stevig in op preventie.’ 

 

Budgetmaatje helpt bij schulden

Hetty Kamphorst van Humanitas vertelt dat die organisatie te maken krijgt met volwassenen van alle leeftijden en uit alle lagen van de bevolking. De Budgetmaatjes van Humanitas leren mensen onder meer financiële vaardigheden aan, creëren stabiliteit en structuur in hun financiële huishouding, bieden advies over de juiste stappen, maar zorgen vooral ook voor een positief duwtje in de rug. 

Aanmelden kan via een Wijkteam, Plangroep of een maatwerker. www.humanitas.nl/almere/zeewolde

 

Jongeren en geldzaken

De gemeente Almere hanteert een preventieve aanpak, die gericht is op financiële educatie van kinderen en jongeren. Volwassenen die als kind niet van hun ouders hebben geleerd hoe ze met geld moeten omgaan, blijken twee keer zo vaak betalingsachterstanden en -problemen te hebben. Zodra je in ons land 18 jaar wordt, ben je zélf verantwoordelijk voor je financiële verplichtingen, moet je een zorgverzekering afsluiten en mag je zorgtoeslag aanvragen. Wethouder Soetekouw geeft gastlessen op scholen en gaat met jongeren in gesprek over geldzaken. Ook sociale partners verzorgen gastlessen en workshops. 

 

Begeleiding bij echtscheiding

Wetswinkel

Harry de Geest, voorzitter van de Wetswinkel legt uit: ‘ Na een scheiding blijkt vaak dat één alleen de lasten niet kan betalen en moet het koophuis worden verkocht. De lusten en lasten worden verdeeld. Of een partner moet de ander kunnen uitkopen. In dat geval moet de ander worden ontslagen uit de hoofdelijke aansprakelijkheid bij de bank, waaraan de bank dan wel moet willen meewerken. We kijken met de klant waar hij of zij juridisch gezien aan moet denken. Daarmee nemen we veel koudwatervrees weg voor de stap naar een advocaat of mediator.’

www.wetswinkelalmere.nl

Wijkteams

In alle stadsdelen zijn wijkteams actief. Wijkteam Almere is een samenwerkingsverband van diverse zorg- en welzijnsorganisaties. De wijkwerkers zijn maatschappelijk werker, WMO-consulent, cliëntondersteuner van MEE, opbouwwerker of vrijwilligersconsulent. In overleg met cliënten zoeken zij praktische oplossingen en zij wijzen als dat nodig is, de weg naar professionele hulp. Het werkveld is breed, van de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning tot maatschappelijk werk, opbouwwerk en preventie op het gebied van zorg en schulden. Bij echtscheidingen bieden de wijkteams ondersteuning bij de niet-juridische problematiek. In alle buurten zijn er wekelijks inloopspreekuren en wordt ook hulp aangeboden bij administratieve vragen. De hulp van de wijkteams is toegankelijk en gratis voor iedereen in Almere.

www.wijkteams.almere.nl

Hulp voor ondernemers

In Almere zijn veel mensen zzp-er of kleine ondernemer. Het Zelfstandigenloket Flevoland (ZLF) is er voor hen. De ondernemers die zich melden, zijn veelal tussen de 40 en 50 jaar en Mbo-opgeleid. Ze werken bijvoorbeeld als kapper, nagelstylist of taxichauffeur. Startende, bestaande en eindigende ondernemers kunnen er terecht voor onder andere een bijstandsuitkering of voor een krediet. Jan van Meeteren vergelijkt het ZLF op sommige onderdelen met een bank, ‘maar dan socialer, want we zijn onderdeel van Sociale Zaken. Jaarlijks melden zich ongeveer 1400 Flevolandse ondernemers waarvan we ongeveer de helft kunnen helpen.’ Ook de schuldhulpverlening voor (ex-) zelfstandigen verloopt via het ZLF. Voor andere vragen dan bijstandverlening of een kredietaanvraag, kunnen ondernemers ook terecht bij Stichting MKBDoorgaan.

Farid Eghbal is vrachtwagenchauffeur en heeft een eigen vrachtwagen. ‘Ik was twintig jaar chauffeur in loondienst en had vervolgens een winkel op de markt in Beverwijk. Maar deze rendeerde niet meer. Dankzij een krediet van zes maanden heb ik toen een opleiding kunnen doen om in Europa als chauffeur aan de slag te gaan. Nadat ik geslaagd was, heb ik een jaar als zzp-er heel veel uren gewerkt om voor mijn eigen wagen te sparen. Nu werk ik als zelfstandig chauffeur.’

www.zelfstandigenloketflevoland.nl

www.mkbdoorgaan.nl

 

Almere hanteert een

preventieve aanpak

gericht op financiële

educatie van jongeren

 

Niet goed op de hoogte

Margareth den Heeten is budgetcoach bij ROC Flevoland. Ze ondersteunt leerlingen bij hun financiële vraagstukken. Dat veel jongeren in meer of mindere mate in de schulden zitten, is haar niet vreemd: ‘Het geldt voor ongeveer 7% van de jongeren. Dat komt bijvoorbeeld doordat ze niet goed op de hoogte zijn van de toeslagen waarop ze recht hebben, doordat ze andere keuzes maken of moeite hebben om uit te komen met de studiefinanciering.’ Ook Margareth geeft voorlichting op school. ‘Ik vertel  onder meer wat de gevolgen zijn als je je zorgverzekering niet betaalt. Daar kun je over twintig jaar nog last van hebben.’ 

Uitgeven wordt steeds makkelijker

Het valt Economieleraar Dennis Zoomers van de Meergronden op, dat sommige leerlingen volstrekt geen besef hebben van geld: ‘Met digitaal geld heb je niets in handen. Het gaat allemaal automatisch en het uitgeven wordt steeds makkelijker.’ Daarom vindt hij het belangrijk om zijn leerlingen financieel bewust te maken en heeft hij een lesproject ontwikkeld. De leerlingen starten met een Swot-analyse van zichzelf, bepalen een toekomstige baan, de te volgen opleidingen en brengen vervolgens hun financiële situatie in kaart, tot en met een begroting aan toe. Dennis: ‘Eigenlijk zou financiële educatie standaard deel uit moeten maken van elk schoolcurriculum.’

 

Pensioencheck

Werkgevers hebben een wettelijke verplichting om werknemers pensioenbewust te maken,’ zegt Adriaan Clemens van Clemens Financieel Advies. ‘Men valt na pensionering bijna altijd terug in inkomsten. Zelfs bij een goede pensioenregeling houd je grofweg nog maar de helft van je laatst verdiende loon over. Dat realiseren veel mensen zich niet. Een dergelijke inkomstendaling kun je opvangen door aan vermogensopbouw te doen, je hypotheek af te lossen of lasten te verlagen door bijvoorbeeld je woning energiezuinig te maken.’ Er zijn niet zoveel mensen die hun financiële zaken goed op orde hebben is de ervaring van Clemens. Hij adviseert mensen om eens in de paar jaar een financiële APK te laten uitvoeren, om er zo voor te zorgen dat de financiële situatie aansluit bij de actuele omstandigheden. Met name het overlijden van een partner kan leiden tot plotselinge armoede.

www.clemens.nu