Ons huidige voedselsysteem schiet tekort om iedereen in de toekomst van voedsel te voorzien. Tegelijkertijd gooien we steeds meer eten gewoon weg. In de hele keten, van boer tot bord, zijn daarom stappen nodig. Samenwerking is daarbij het sleutelwoord.

Voor de Rabobank is het voedselvraagstuk een belangrijk item, vertelt Willeke Waller, adviseur coöperatie & maatschappij bij Rabobank Almere. ‘De cijfers zijn alarmerend. De komende dertig jaar neemt de wereldbevolking toe van ruim zeven naar bijna tien miljard mensen. Dat heeft een enorme impact op de vraag naar voedsel. Ondertussen is de hoeveelheid beschikbare landbouwgrond de laatste twintig jaar afgenomen, onder meer door verstedelijking en woestijnvorming. De wereld staat dan ook voor een enorme opgave. Want hoe kunnen we in 2050 genoeg voedsel produceren om die 10 miljard monden te voeden? Met respect voor de omgeving, de natuur én de planeet?’ 

Van haver tot gort

Daarnaast verspillen we met z’n allen steeds meer voeding. ‘Een derde van het voedsel dat wereldwijd wordt geproduceerd, gaat tijdens het productieproces verloren of wordt weggegooid. Bijna de helft hiervan bestaat uit groente en fruit,’ zegt Willeke. Wereldwijd gaat er elke minuut zo’n 2.5 miljoen kilo voedsel verloren. Als je die cijfers bekijkt, kun je maar één conclusie trekken: er moet iets veranderen. En daar wil de Rabobank graag een steentje aan bijdragen. ‘De Rabobank is van oudsher betrokken bij de landbouwsector,’ gaat Willeke verder. ‘Als grootste food & agribank kennen we de branche van haver tot gort. En we hebben een uitgebreid netwerk. Daardoor kunnen wij in dit proces een wezenlijke rol spelen en veranderingen in gang zetten.’

Ook obesitas is een groeiend probleem

In “Banking for Food” ligt de visie van de Rabobank op voedselzekerheid. ‘Om ervoor te zorgen dat er ook in de toekomst voor iedereen voldoende voedsel beschikbaar is, moeten we nú aan de slag,’ zegt Willeke. Ze benadrukt dat het voedselvraagstuk niet alleen een uitdaging is voor ondernemers op het gebied van food & agri, maar voor ons allemaal. Een belangrijke taak is weggelegd voor de consument. Voor een groot deel gaat het daarbij om bewustwording. Willeke: ‘Wist je bijvoorbeeld dat het eten dat vanavond op jouw bord ligt, bij elkaar gemiddeld 30.000 km heeft afgelegd? Deze situatie is op de lange termijn natuurlijk onhoudbaar en steeds meer mensen beseffen dat. Je ziet dan ook langzaam maar zeker een kentering in het gedrag van consumenten.’ Zo is het eten van lokaal geproduceerd voedsel enorm in opkomst, net als eten met de seizoenen. Willeke: ‘Steeds meer consumenten gaan bewust om met voedsel. Ze denken meer na over wat ze wel en niet willen eten. Minder vlees bijvoorbeeld. Of minder suiker en koolhydraten. Maar tegelijkertijd is ook obesitas een groeiend probleem in de wereld. Op een aantal plaatsen is er zo’n overdaad aan voedsel beschikbaar, dat sommige mensen de verkeerde keuzes maken. We zijn er dus nog niet.’

 

We zijn met z’n allen

enorm afhankelijk van

de supermarkten

 

Zoeken naar oplossingen

Hoe kunnen we de wereld, Nederland en specifiek de regio op een rendabele en duurzame manier van voedsel voorzien? ‘Het voedselvraagstuk is een probleem voor ons allemaal, dat snel oplossingen nodig heeft,’ zegt Willeke. ‘Daarom organiseert Rabobank “Food Forward”, een programma waarin we samen met ondernemers, consumenten, studenten, overheid en partners op zoek gaan naar oplossingen, te beginnen in de regio. We gaan met alle partijen in de voedselketen om tafel. We staan stil bij vraagstukken over onder meer gezond eten en het voorkomen van voedselverspilling. Onder begeleiding werken we in groepen aan business cases voor bepaalde oplossingen. Een komkommer die niet verkocht mag worden omdat hij een afwijkende vorm heeft, kun je bijvoorbeeld prima in een maaltijd verwerken.’

 

 

Sámen de schouders eronder

Rabobank Almere is betrokken bij diverse Almeerse initiatieven in het teken van duurzaam voedsel, zoals Buitenvaart/Kom in de Kas, Oosterwold Ontkiemt, de Dutch Agri Food Week, Flevofood, de Floriade en het Floriade Festival. Ook organiseert de bank regelmatig dialoogtafels. ‘Samen met andere partijen kijken we vanuit verschillende perspectieven naar oplossingen voor het voedselvraagstuk. Iedereen in de keten moet zijn verantwoordelijkheid nemen. We moeten er echt sámen de schouders onder zetten,’ besluit Willeke.

Minder voedselkilometers

Een voorbeeld van zo’n samenwerkingsverband is de vereniging Flevofood. Een netwerk van telers, verwerkers, supermarkten, cateringbedrijven en horecaondernemers die zich samen inzetten om de Flevolandse voedselproductie te stimuleren. Bestuurslid Bauke van der Veen vertelt: ‘Ons doel is om minder voedselkilometers te maken en de mooie producten die in Flevoland gemaakt worden, zoveel mogelijk lokaal te verkopen.’ 

Van hier tot Tokio

Flevoland is nog altijd een echte exportprovincie. Zo’n tachtig tot negentig procent van de hier geteelde gewassen wordt uitgevoerd, weet Bauke. ‘Onze producten gaan de hele wereld over, tot aan China en Japan.’ Flevofood wil de CO2-footprint verkleinen door meer producten lokaal te vermarkten. Daarbij moet je niet alleen denken aan Flevoland, maar ook aan de Metropoolregio Amsterdam. Bauke: ‘We werken daarom ook samen met partijen in Utrecht en Noord-Holland.’ 

Krom, te groot of met een lelijk plekje

Ook wil de vereniging de zogenaamde ‘reststromen’ zoveel mogelijk benutten. En daar valt volgens Bauke nog veel winst te behalen. ‘Dertig procent van de gewassen die we uit de grond halen, is niet geschikt voor reguliere consumptie. Producten zijn bijvoorbeeld krom, te groot of hebben een lelijk plekje. Maar vaak kun je er nog prima iets anders mee doen. Verwerken in soep bijvoorbeeld, of in pastasaus. En wist je dat je van bieten en wortelen heerlijke wodka kunt stoken? Op de Vaart in Almere Buiten zit een ondernemer met een biologische drankstokerij. Met hem zijn we nu in gesprek om te kijken wat we voor elkaar kunnen betekenen.’

 

Het eten dat vanavond

op jouw bord ligt, heeft

samen zo’n 30.000 km

afgelegd…

 

Stromen in kaart brengen

Sigrid Wertheim-Heck is lector Voedsel en Gezond Leven bij Aeres Hogeschool Almere. Ze is  bezig met het in kaart brengen van de Flevolandse voedselstromen. ‘We kijken waar een product vandaan komt en welke wegen het heeft afgelegd, voordat het uiteindelijk op het bord ligt van de consument. We hebben in kaart gebracht wat voor soort voedsel er in Flevoland wordt geproduceerd en welke mate van bewerking het krijgt. Ook hebben we in een aantal wijken in Almere gekeken wat er in de schappen van de winkels ligt, of we konden identificeren waar de producten vandaan komen en welk deel echt vers is.’ 

Vaak zijn ze onherkenbaar

Het onderzoek is nog niet afgerond, maar Sigrid kan wel al een aantal voorzichtige resultaten noemen. ‘Lokale producten zijn vaak moeilijk te vinden. Ze zijn er helemaal niet of in heel kleine hoeveelheden, en vaak zijn ze onherkenbaar. Het probleem, vooral bij onbewerkte verse producten zoals groente en fruit, is dat er meestal niet op staat waar ze vandaan komen. En als het er wél op staat, dan vermeldt het etiket bijvoorbeeld “Herkomst Nederland”. Je weet dan dus nog steeds niet of je een ui uit Zeeland of Flevoland in je winkelmandje stopt. Minder dan één procent van de producten in de schappen is daadwerkelijk herkenbaar als lokaal product. Dat zijn voornamelijk fruitsappen.’

Dat staat haaks op ons streven

De meeste mensen blijken vooral in hun eigen buurt boodschappen te doen. In één van de wijken die betrokken was bij het onderzoek, is de supermarkt de enige winkel waar verse producten verkrijgbaar zijn. Sigrid: ‘Dat toont aan hoe afhankelijk we zijn van de supermarkten. En die supermarkten betrekken hun producten vooral vanuit centrale distributiecentra. Dat staat dus juist haaks op ons streven om lokale producten in het schap te brengen.’ 

Elke dag hutspot

De onderzoekers hebben keken naar de Flevolandse voedselproductie. Sigrid: ‘We hebben hier een ideaal productiegebied om iedere dag hutspot te eten. Er zijn genoeg aardappelen, uien en penen om heel Flevoland dagelijks te voorzien van hutspot. Maar ja, niet iedereen heeft elke dag zin in hutspot. In Almere wonen veel niet-westerse gezinnen. Die hebben wellicht heel andere smaakvoorkeuren. En kijk je bijvoorbeeld naar de productie van boerenkool, één van de andere producten die in grote hoeveelheden in Flevoland geteeld wordt, dan blijkt dat nog niet eens voldoende om de hele bevolking van Almere van boerenkool te voorzien in de hoeveelheid die we gemiddeld eten.’ 

Kortom, er is nog veel werk aan de winkel. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven in Almere waarbij de focus ligt op verduurzaming van de voedselketen.